«اصول و معیارهاي ترجمه»
بسم الله الرحمن الرحیم
«اصول و معیارهاي ترجمه»
معاونت پژوهش
مدیریت امور پژوهشی واحدهای آموزشی
تابستان1391
مقدمه
ترجمه یکی از ارکان اصلی هر زبان در جای خود یکی از اساسی¬ترین عوامل فرهنگ و تمدن هر جامعه به شمار می¬رود. ترجمه از مهم¬ترین وسایل ارتباط، انتقال و القاء افکار و سازنده ملتها به یکدیگر است و اکنون که علم در تمام زمینه¬ها به سرعت در حال گسترش و پیشرفت است و دستیابی به تازه¬های علمی در جای¬جای جهان صورت می¬پذیرد، تنها راه بهره¬مندی از این تازه¬ها، ترجمه و برگردان این یافته¬های جدید به زبان هر ملت است. از این رو ترجمه لازمه بهبود زندگی اجتماعی، اقتصادی و صنعتی کشورها بوده و از جمله راه¬های بهره-گیری از تجارب آنها در زمینه¬های مختلف علم و ادب و صنعت و هنر است.
نکته قابل توجه در ترجمه این است که مترجم باید علت، هدف، مخاطب ترجمه، مسایل، ضرورت¬ها و ارجحیت-ها را مدنظر داشته باشد تا با اولویت¬بندی هر کدام از آنها و در نظر گرفتن توانایی و دانش خود اقدام به کار نماید.
شیوه نامه تدوین و نگارش تحقیق پایانی دوره عمومی (سطح 2)
بسمه تعالی
مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
معاونت پژوهش
مدیریت امور پژوهشی واحدهای حوزوی
شیوه نامه تدوین و نگارش تحقیق پایانی
دوره عمومی (سطح 2)
تهیه و تنظیم : گلاب سوری لکی
بهمن ماه 1390
( به انضمام تغییرات سال 92 )
شیوه نامه مقاله نویسی
از مهم¬ترين روش¬هاي انتقال اطلاعات، تدوين و انتشار مقاله علمي است، مقاله به منزله يك سند علمي و ملاك ارزيابي توان علمي نويسنده است.
مراحل پژوهش:
1- مسأله يابي و طرح تحقيق
2- اجراي تحقيق: گردآوري اطلاعات، ارزيابي، داوري و نتيجه گيري
3- تدوين گزارش در قالب¬هاي كتاب، پايان¬نامه يا مقاله علمي
طرح پژوهش:به نقشه كار پژوهشگر براي حل مسأله پژوهش گفته مي¬شود.
اجزای يك مقاله علمي:
1. صفحه عنوان شامل:آرم الله ، مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، موضوع مقاله ، نام هسته پژوهشی- نام استاد راهنما، نام مدیر هسته، نام پژوهشگران از اعضای هسته پژوهشی ، فصل و سال تدوین ذکر شود.
2.چكيده
3.كليد واژه
4.فهرست مطالب
5. مقدمه
6. بدنه و متن اصلی
7.نتيجه
8 .استنادات (منابع و مأخذ)
دستور العمل چکیده نویسی و کلیدواژه ها
چکيده دو نقش عمده دارد:
1. جستوجوي الکترونيکي را در شبکههاي اطلاعاتي ممکن مي¬سازد. از آنجا که، آوردن تمام یک اثر در سايت امکان¬پذير نيست، محقق از طريق ارايه چکيده، دستيابي به خلاصه اثر را ممکن مي¬سازد و با محققان ديگر، ارتباط برقرار ميکند.
2. با توجه به عصر انفجار اطلاعات و فراواني تحقيقات عرضه شده، صرفهجويي در وقت خواننده، يک اصل اخلاقي در حرفة پژوهش است. چکيده به خواننده کمک مي¬کند تا در مورد تخصیص وقت براي مطالعة همه اثر، تصميم بگيرد.
استاندارد کمّي چکيده، در حدود سيصد کلمه است.
اجزاي چكيده شامل بيان مسأله، دلايل نگارش و بيان مشكلي است كه در متن مورد توجه قرار گرفته است. هم چنین نظرهاي مختلف پيرامون آن بررسي شده و ادله¬ و شواهد كافي در همان راستا بررسي و نتايج علمي به¬دست آمده را می¬شکافد.
چکیده بايد از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) و ترجیحاً به صورت فعل ماضي آورده شود. چكيده غير از فهرست نویسی يا مقدمه است و جزئي از محتواي متن و اجمالي از مطالب تفصيلي آن است و از طريق مطالعة فهرست مطالب، مقدمه و نتايج، نوشته مي¬شود. در چكيده لازم نيست به منابع و مآخذ، ارجاعي انجام شود و از بيان خطابي، مثال و توضيح مفاهيم پرهيز مي¬شود. چكيده پس باید پس از نگارش متنِ پژوهش تهيه شود.
چکيده بايد آيينه تمام نماي پژوهش باشد و به گونه ای تدوین شود که:
• مسئله چیست؟
• سوال اصلی کدام است؟
• با چه روشی به آن پرداخته شده است؟
• نظرهای مختلف درباره مسئله چیست؟
• نظر انتخابی کدام است و چه دلایلی برای اثبات آن ارائه شده؟
• نتیجه و یافته چیست؟
به هنگام چکيدهنويسي، بايد دقت کنيم تا با آسيب¬هاي زير مواجه نشويم:
الف) تبديل چکيده به فهرست؛ چکيده هرگز مروري بر مباحث رساله نيست.
ب) تبديل چکيده به طرح مسئله؛ برخي از افراد، در چکيده به شرح و تفصيل موضوع پاياننامه، مسائل آن و ضرورت بحث از مسئله ميپردازند که نادرست است. البته بيان اجمالي مسئله نيز از مباحث چکيده است، اما سهم آن، متناسب با سهم حجم چکيده است، نه اينکه اهم مطالب چکيده بر محور بيان مسئله بنا شده باشد.
ج) ارجاع به مآخذ: رويکردي با معرفي منابع و مآخذ در چکيده نيز، نادرست است.
د) بيان خطابي: ادبيات چکيده، بايد همانند ادبيات رساله باشد. در واقع، استفاده از زبان انگيزشي، بيان شعارگونه، گزافگويي و خطابه در شأن رساله و مقاله علمي نيست.
كليد واژه: كلماتي است برآمده از متن، مرتبط با موضوع اصلي كه خواننده با مطالعة آنها، به محتواي اصلي پژوهش پي مي¬برد. در حقيقت، كليد واژه¬ها، در حكم موضوعات جزئي هستند که پس از چكيده مي¬آيند. واژگان كليدي به خواننده كمك مي¬كند تا پس از خواندن چكيده و آشنايي اجمالي با روند تحقيق، بفهمد چه مفاهيم و موضوعاتي در اين اثر مورد توجه قرار گرفته است. هم چنین کلیدواژه¬ها در نقش نمایة یک متن علمی هستند. انتخاب درست کلیدواژه¬ها به نمایه¬سازی استاندارد متون در فضای مجازی کمک می¬کند و دسترسی مخاطبان را به اثر پژوهشی تسهیل می¬نماید. كليد واژه¬ها باید با واژه¬های اصلي عنوان و مسأله تحقيق و در حد امكان با سرفصل¬ها تناسب داشته باشد. میانگین کلید واژه ها 5 تا 7 کلمه است.
توصیه های کاربردی در طرحنامهنویسی
• پژوهشگر واقعی هیچگاه نباید ساده انگارانه، شتابزده و بدون مطالعه اکتشافی دست به تهیه طرح بزند زیرا این امر به شدت از اعتبار علمی او می¬کاهد؛ بنابراین با مطالعة اولیه، مشورت با صاحب نظران و سپس بررسی دقیق منابع اقدام به تهیه طرح¬نامه نماید.
• در نگارش طرح نامه از پرداختن به مقدمات و افق¬های دور در متن تحقیق دوری کرده و به اصل مطلب با فضاسازی مناسب و کوتاه بپردازد.
• محقق باید سوالات اصلی و فرعی را به خوبی طراحی کرده سپس به پاسخگویی دقیق آنها بپردازد.
• منبع شناسی دقیق، مستند و متّقن از ضروریات انجام تحقیق است و بیش از نیمی از کار تحقیقی است و انجام پژوهش را تسهیل می¬کند. مراجعه به منابع و مطالعة اکتشافی برای تهیه طرح نامة تحقیق از اصول اولیه پژوهشی است.
• باید دانست که در عصر فن¬آوری و ارتباطات قرار داریم و اساساً محتوای هیچ تحقیق و نوشته¬ای بر کسی پوشیده نمی¬ماند؛ بنابراین در برداشت مطالب یا استفاده از هندسة تحقیقی دیگران باید کاملاً شفاف باشیم. چه بسا بعدها با ادعای نویسندگان مواجه خواهیم شد. پژوهشگر باید امانت¬داری لازم را مراعات کرده و مستندسازی نماید، در غیر این صورت هرگونه مسئولیت¬های آتی و پاسخگویی اخلاقی و قانونی، متوجه او خواهد بود.
• توجه داشته باشیم که بدون تحقیق و تفحص، نام کتاب، مقاله یا پایان نامه¬ای را در منبع تحقیق (طرح نامه) درج کردن و در آینده آگاهی یافتن از اینکه اساساً در آن اثر مطلبی در راستای موضوع تحقیق وجود نداشته، صداقت طراح را مورد خدشه قرار خواهد داد.
• پژوهشگران تنها به یافته¬ها و دستاوردهای دیگران بسنده نکنند، بلکه با بازنگری و مهندسی فکری جدید، در پی طرحی نو و به دست آوردن یافته¬های نوین باشند و به خلق ایده¬ای جدید روی آورند.
• بدون مطالعه اکتشافی و فهم و پیچیدگی¬های موضوع و جوانب آن در طرح نویسی تنها به عبارت پردازی و لفاظی تهی از محتوا بسنده نشود.
• پی¬جویی کردن عناوین مرتبط با تحقیق در منابع مختلف اعم از سایت¬ها و کتابخانه ملی برای منبع یابی در سه حیطه مقالات، پایان نامه¬ها و کتاب¬ها در منبع شناسی حائز اهمیت است و باید دقیقاً در منبع شناسی این سه حیطه از هم تفکیک و منابع آن ذکر گردد.
• توصیه می¬شود به منابع مستقیم و مربوط به مسئله¬ی پژوهش با همان عنوان مراجعه شود و از آوردن کتاب¬های عام و کلی پرهیز گردد؛ مانند ذکر «المیزان»، «وسائل الشیعه» یا هر کتاب مرجع دیگر؛ اگر هم به کتاب¬های مرجع، رجوع مستقیم می¬شود قسمت یا فصل مورد نظر که در ارتباط با موضوع است ذکر گردد.
• محقق باید از ابتدا بداند به دنبال حل چه مشکل یا مسئله¬ای است و دیگران چه تلاشی در رابطه با موضوع داشته اند، آیا تحقیق او جدید است و نگاه تازه ای به موضوع دارد؟ در پایان بررسی کند که آیا به سئوالات یا اهداف از پیش تعیین شده دست یافته است؟ اگر دست یافته چه مطالبی هستند و آنها را در نتیجه¬گیری بیان نماید.
• چنانچه با تسامح و کوتاهی پژوهشی، طرح یا نوشته¬ای آماده و ارایه گردد، در حقیقت اولین خدشه علمی متوجه خود پژوهشگر و اساتید راهنما خواهد شد.
• رعایت شاخصه¬های یک اثر فاخر:
• متفاوت بودن از آثار دیگران ( نویسنده باید بداند کار تحقیقی او چه زاویه ای را در نظر گرفته که متفاوت از دیگر آثار است و این را در ضرورت انجام تحقیق بنویسد.)
• نوآورانه و پژوهشگرانه بودن همراه با تحلیل و تبیین؛
• باز نمودن زوایا و افق¬های جدید در تحقیق؛
تکراری نبودن و آغاز نمودن از نقطه¬ای که دیگران به انجام رسانده¬اند.